Maidenhead Locator Systeem.
Het Maidenhead Locator systeem wordt vooral gebruikt door radioamateurs om een positie op de Aarde te bepalen en/of door te geven.
Aan het Maidenhead systeem gaat echter een hele geschiedenis van vroegere systemen vooraf. In de jaren 1950 was er nood aan een korte manier om in contesten posities door te geven. De score in die wedstrijden was veelal gebaseerd op de afstand die overbrugd werd in een verbinding (normaliter 1 punt per overbrugde kilometer!).
Daarom werd het zogenaamde “QRA Locator” systeem ingevoerd, dat in 1972 zijn naam gewijzigd zag in “QTH Locator”.Het systeem gebruikte 2 letters om de grootste eenheid (vierkant) van 2° lengte bij 1° breedte aan te geven. Bijvoorbeeld voor ON7GZ was dat CL73e. Een eenduidige code was op deze manier enkel beschikbaar voor 0°-52° Oosterlengte en 40-66° Noorderbreedte. Ze moesten dus “gedupliceerd” worden om andere delen van de wereld te dekken, met alle gevolgen van dien.
Tijdens een bijeenkomst in Amsterdam in 1976 besloten de Europese VHF managers dat een wereldwijde discussie op gang moest worden gebracht om een nieuwe en eenduidige locator systeem te hebben.
In oktober 1976 stelde Folke Rosvall, SM5AGM, een systeem voor dat startte vanaf de datumlijn met 20x10 graden “grote” vakken, 2x1 graden “subvakken” en 6x3 minuten “kleine” vakken. Twee maand later stelde de Britse radioamateur Dr. John Morris, G4ANB (nu GM4ANB), een ander systeem voor dat begon aan de Greenwich lengte met 20 x 10 graden, 2 x 1 graden en 5 x 2,5 minuten respectievelijk voor “grote”, “sub” en “kleine” vakken. Buiten het verschil in definitie van vakken en vierkanten waren beide systemen gelijk, al hadden beide auteurs elkaar niet gezien of gesproken.
In 1978 besloot de IARU Region 1 om de andere regio’s (2 en 3) hierover te raadplegen.
Tijdens een bijeenkomst in 1980 werden meer dan 20 ontvangen voorstellen besproken en uiteindelijk werd het systeem van Dr. John Morris, G4ANB, als beste bevonden. Het werd wel een beetje aangepast met als startpunt de internationale datumlijn (zoals voorgesteld door SM5AGM) en aangenomen tijdens die bijeenkomst in het Engelse Maidenhead. Vandaar dus ook de benaming “Maidenhead Locator”.
In 1982 werd het “MAIDENHEAD LOCATOR SYSTEM” door de IARU Region 1 officieel erkend en werd besloten het in voege te doen treden op 1 januari 1985.
Het Maidenhead systeem is specifiek gebaseerd op de WGS Geodetische datum sinds 1999.Daarvoor was het zowat op elk lokaal datumprincipe gebaseerd, waardoor kleine afwijkingen konden bestaan, ook van WGS8.
Maidenhead locators wordt ook wel eens rasterlocator (grid locator) of rastervierkant (grid square) genoemd, ondanks dat het zeker geen vierkant betreft op zowat elke geografische projectie.
Een Maidenhead locator vertegenwoordigt een plaats op de Aarde, op basis van breedte- en lengteligging. De voorstelling is gelimiteerd om het aantal nodige tekens te beperken tijdens een uitzending in telefonie, CW of welke andere mode ook.
Deze codering gebruikt alternerend paren letters en cijfers. In elk paar is het eerste teken een code voor de lengte en het tweede voor de breedte. Die paren van codes hebben ook traditionele namen en –in het geval van letters- varieert het aantal tekens (of “coding base number”) in elk paar.
Om negatieve getallen te vermijden bij het invoeren van gegevens, bepaalt het systeem dat BREEDTE gemeten wordt vanaf de Zuidpool naar de Noordpool. Daardoor heeft de Zuidpool de waarde 0° en de Noordpool de waarde 180° (geodetisch wordt altijd geteld met “Noord Positief”).
Voor de LENGTE is het zo dat 180° WEST gelijk is aan NUL en 180° OOST gelijk is aan 360° (Geodetisch wordt altijd geteld met “Oost Positief”).
Om manuele codering te vereenvoudigen werd de basiswaarde van 18 gekozen. Daardoor wordt de aarde verdeeld in:
- 18 breedtezones van elk 10°, en
- 18 lengtezones van elk 20°.
Deze 324 zones worden aangeduid met de letters “A” tot “R” en dit paar wordt traditioneel een “Veld” (Field) genoemd. Nummering start vanaf uiterst links onderaan “AA” tot uiterst rechts bovenaan “RR”
Voor ON7GZ gaat het dus over het veld JO
Dat veld wordt verder onderverdeeld in subvakken met basis 10 en wordt gecodeerd als de cijfers 0 tot en met 9. Dat resulteert in een cijferpaar dat “vierkant” (Square) wordt genoemd.
Vandaar de alternatieve benaming vierkantraster (“Grid Square”). Elk van deze vierkanten vertegenwoordigt 1° breedte en 2° lengte.
Nummering begint onderaan links met “00” en eindigt rechts bovenaan met “99”.
Voor ON7GZ is dat het vierkant 21.
We hebben dus nu al JO21.
Hogere precisie wordt bekomen door elk van deze vierkanten nog eens onder te verdelen op basis van 24.
Wij krijgen dus 24x24 subvierkanten van elk 2,5’ breedte en 5’ lengte. Ze worden genummerd van onderaan links AA tot bovenaan rechts XX
De locatie van ON7GZ vinden wij terug in het subvierkant FA
Samengevat vinden wij voor ON7GZ, in Mechelen, dus:
In het eerste schema zien wij dat het overgrote deel van België ligt in JO
In het tweede schema zien wij het noorden van onze regio in 21
En tenslotte helemaal onderaan in Mechelen op FA
Links het vierkant waarop deze Maidenhead Locator slaat.
De Maidenhead locator voor ON7GZ is dus JO21FA. Let wel op dat de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk de laatste twee letters in klein schrift weergeven, zodat het dus daar als JO21fa zal geschreven worden; maar dat is enkel een detail.
Tot deze 6 codes beperken de radioamateurs het doorgeven van hun locatie. In deze codering liggen twee locaties in eenzelfde subvierkant maximaal slechts 12 km uit elkaar. Er is dus meer dan voldoende preciesheid voor slechts 6 tekens die gemakkelijk kunnen doorgeseind worden.
Voor nog meer preciesheid worden twee bijkomende tekens vooropgesteld als “uitgebreide locator”.Die wordt daardoor 8 tekens lang en verdeeld de subvierkanten nog eens in 10x10 sub-subvakken. Deze enkel ter informatie want de radioamateurs maken hier geen gebruik van. Bovendien bestaat er geen enkele garantie dat deze twee bijkomende karakters overal op dezelfde manier worden ingevuld (10x10; 24x24, …); reden te meer om ze niet verder te bespreken.
Samengevat:
- Tekenparen tonen eerst lengte en daarna breedte,
- Eerste paar (Veld, “Field”) met basis 18 en de letters “A” tot “R”-à JO
- Tweede paar (Vierkant, “Square”) met basis en de cijfers “0” tot “9” -à 21
- Derde paar (Subvierkant, “Subsquare”), met basis 24 en van “A” tot “X”-à FA
- Eventueel vierde paar (subsubvierkant), basis 10, van “0” tot “9”, maar dat wordt zo goed als niet gebruikt.
- Er bestaat zelfs een vijfde paar (niet formeel gedefinieerd) maar het recycleren van het derde en vierde paar algoritmen is een mogelijke definitie.
Op HF banden wordt meestal enkel de Maidenhead locator op niveau vierkant (JO21) meegegeven; op VHF en hoger is het steeds de 6-delige code die wordt gebruikt (JO21FA).
Om berekeningen te maken van de Maidenhead Locator op basis van de geografische coördinaten hebben Guido Clinckemaillie (ON7CI) en Gust Mariens (ON7GZ) in 2000 een programmaatje ontwikkeld in MS-Excel® waarmee je op basis van je eigen geografische coördinaten en die van het tegenstation de Maidenhead locator kan berekenen en tegelijk de afstand tussen beide stations, evenals de richting waar je (richt)antenne naartoe moet wijzen (onderaan rechts).
Bovendien kan je (afzonderlijk) op basis van de Maidenhead locator zelf, de minimum en maximum lengte- en breedtegraad berekenen (onderaan links).
Wil je dit programmaatje graag ontvangen, dan kan dat voor VRA-leden helemaal GRATIS op de volgende manier:
- Stuur een e-mail aan: on7gz@vra.be
- >Vermeld je naam en voornaam
- Vermeld je call of onvl-nummer
- Geef je woonplaats op en de juiste coördinaten in Noorderbreedte en Oosterlengte
- Vermeld het e-mailadres waar wij dat naartoe kunnen sturen.
In de kortst mogelijke tijd bezorgen wij je het (gepersonaliseerde) programma.
Hoe vind je je eigen Maidenhead Locator?
Uiteraard met ons programmaatje, maar enkel als je de geografische coördinaten van je locatie kent: de juiste lengte- en breedtegraad.
Ken je die niet, dan kan je gebruik maken van de topografische kaarten (“stafkaarten”) die verkrijgbaar zijn bij het NGI, het Nationaal Geografisch Instituut.
Moderner is uiteraard je computer te gebruiken en dan is het populaire programma “Google Earth” uitermate geschikt (en het is nog gratis ook!).
Zoek naar de juiste locatie van je qth en zoom voldoende in. Plaats dan de muiswijzer op de "voordeur" van je qth en kijk onderaan de statusbalk. Links je geografische coördinaten en in het midden (rechts op dit schermbeeld) de hoogte ASL; meteen ook goed om weten!
Maar speciaal voor je Maidenhead locator is er nog een handiger hulpmiddel via Google. Wij hebben daar trouwens al eens over bericht in “VRA-Informatief” nummer 2008/05 van juni/juli 2008.Maar voor de nieuwkomers (en voor de volledigheid) willen wij dat hier toch nog eens overdoen.
Ga naar de website: http://f6fvy.free.fr/qthLocator/fullScreen.php.
Dan krijg je dit scherm:
Door gebruik te maken van de navigatieknoppen bovenaan links kan je de kaart verplaatsen en/of inzoomen. Je kunt ook onderaan de Maidenhead Locator invullen.
Wij gaan eerst naar het vierkant JO zoeken. Dus onderaan intikken: “JO” en klik op “Locate”. Dat geeft nevenstaand resultaat:
Je kunt ook de volledige Maidenhead locator ingeven (bijvoorbeeld JO21FA) en dan krijg je volgend resultaat.
Met de optie “Satelliet” rechts boven krijg je dit beeld:
En de optie “Beide”, geeft je hetzelfde beeld maar met een ‘overlay’ van de belangrijkste straatnamen:
Zoom dan verder in (en gebruik de optie “satelliet” of “beide”, rechtsboven) om de plaats van je home qth heel precies te vinden. Klik dan op dat punt (plek van je voordeur!).
Je krijgt dan bovenstaand beeld te zien en daarop wordt heel duidelijk aangegeven welke je geografische coördinaten zijn en wat je Maidenhead locator is.
Moeilijker dan dat is het allemaal niet.
Gust Mariens
ON7GZ